امیدی جدید برای ساخت داروی ابولا

دانشمندان توانستند نوعی مولکول مصنوعی بسازند که می تواند نویدبخش ساخت داروی ضد ابولا باشد. این مولکول که «پپتید میمیک» نام دارد، مشابه بخشی مهم از ویروس ابولا است که در طی جهش ژنتیکی تغییر نمی یابد. به همین دلیل از این مولکول می تواند برای شناسایی دارویی جامع برای تعیین سریع داروهای موثر در برابر همه رشته های ویروس ابولا بهره گرفت.

اوبلا ویروسی مرگبار است که سبب ایجاد تب همراه با خونریزی می شود. همچنین بسته به اینکه ویروس ابولا دارای کدام یک از 5 رشته شناخته شده ابولا باشد، این بیماری می تواند جان 5 تا 9 نفر از هر ده نفری که به این ویروس آلوده شده اند را بگیرد.

در سالهای اخیر، همه گیری بیماری ابولا در آفریقا بیشتر شده است. همه گیری اخیر در آفریقای غربی از نظر گستره و نیز سرعت همه گیری بی سابقه است و به همین دلیل به مساله ای فوریت دار و جهانی بدل شده است.

تاکنون هیچ داروی مورد تائیدی برای ابولا تهیه نشده است. البته چندین داروی آزمایشی که رشته زئیر (یکی از 5 رشته ابولا) را هدف می گیرند در حال حاضر در آفریقای غربی آزمایش قرار می شود..

با اینکه این داروها شاید بتوانند در درمان افرادی که در این همه گیری دچار ابولا شده اند موثر باشد، اما نمی تواند برای همه گیری های آینده این بیماری به کار می رود، زیرا ویروس ابولا جهش ژنتیکی می یابد و مقابله با ویروس آن با داروهای فعلی امکان پذیر نخواهد بود.

در هر صورت دستیابی به یک درمان جامع برای مقابله با انواع شکل های آینده ابولا ضروری می نماید.

مولکول جدید پپتید میمیک در این میان می تواند نوید ساخت داروهای موثر برای درمان ابولا را بدهد. این مولکول جدید رفتار بخشی مهم از پروتئین ابولا را تقلید می کند. این بخش از پروتئین ابولا نحوه ورود آن به سلول میزبان و آغاز آلوده سازی بدن را زیر نظر دارد.

این مولکول جدید را می توان در هنگام بررسی میزان اثربخشی داروهای جدید به کار گرفت تا به این ترتیب بتوان از میان میلیون ها داروی پیشنهادی برای ابولا، آنهایی که بیشترین اثربخشی دارند را به سرعت شناسایی کرد.

اما اصلی ترین مزیت این مولکول جدید این است می توان از آن برای ساخت داروهایی که توانایی مقابله با انواع مختلفی از این بیماری را دارند نیز استفاده کرد.

مشروح این تحقیق در نشریه Protein Science منتشر شده است.

ویروس ایبولا(Ebola virus disease -(EVD

ایبولا و عامل آن بیماری  عفونی خطرناک با عامل ویروسی از خانواده Filoviridae  ویروس که اولین بار در سال 1976 در جمهوری کنگو از قاره آفریقا کشف گردید. نام ایبولا بر این ویروس از آن جهت بود که اولین بیماران و قربانیان آن ساکنین حاشیه رودخانه ای بنام ایبولا در جمهوری کنگو بودند. از آن پس تاکنون پنج زیر گروه دیگر از ویروس ایبولا با نامهای زئیر ایبولا- سودان ایبولا- بندی بوگو ایبولا- و نوع غیر انسانی بنام رستون ایبولا شناخته شد.

علائم و نشانه های بیماری ایبولا چیست؟

اولین و مهمترین علامت تب بالای 38.6 درجه میباشد که متعاقب آن فرد مبتلا به سردرد شدید، دردهای عضلانی، ضعف شدید، اسهال، تهوع، درد شکم بخصوص در ناحیه معده، بی اشتهایی میشود  و در موارد شدید و پیشرفته مبتلا به خونریزی گوارشی و پوستی میگردد.

راههای انتقال بیماری چست؟

اگرچه تاکنون کاملا مشخص نمیباشد. اما محققین معتقد میباشند تماس مستقیم و یا غیر مستقیم با خون و ترشحات بدن فرد آلوده میتواند موجب انتقال بیماری گردد. ترشحات بدن شامل آب دهان و بزاق بیمار، ادرار، ترشحات تناسلی (اسپرم) و حتی عطسه و سرفه بیمار میباشد که ذرات معلق آن در محیط میتواند موجب آلودگی گردد. بنابراین باید دانست هر منفذ ورودی مانند زخم کوچک در پوست یا تنفس در محیطی که فرد مبتلا عطسه و یا سرفه نموده میتواند به آسانی سایر افراد سالم را آلوده نماید.

مدت زمان ورود ویروس به بدن و آغاز علائم بیماری چند روز میباشد؟

بر اساس تحقیقات بعمل آمده از زمان تماس ویروس تا بروز علائم بیماری حداقل 2 روز و حداکثر 21 روز زمان لازم است. به همین دلیل فردی که تماس مشکوک با فرد مبتلا به ایبولا داشته  زمانی می تواند از سلامت خود مطمئن شود که  حتما 21 روز از زمان تماس را سپری نموده باشد. بعبارت دیگر افراد حاضر در مناطق اپیدمی از ایبولا پس از بازگشت به کشور یا شهر خود میبایست 21 روز از تماس با افراد دیگر جددا خودداری نموده و در منطقه قرنطینه نگه داری شوند. این از آن جهت میباشد که فردی ممکن است در حال حاضر مبتلا به ایبولا باشد اما علائمی از بیماری را نداشته باشد. بنابراین بعنوان منبع مخفی بیماری میتواند موجب انتقال بیماری به دیگران گردد. اگرچه محققین اعلام نموده اند بیماری زمانی قابل سرایت به دیگران میباشد که فرد مبتلا دارای علائم بیماری باشد. اما نکته مهم اینجاست که بسیاری بی توجه به سردرد و تب بوده و براحتی تا شدت علائم در محیط زندگی و کار فعال میباشند. در عین حال طول دوره متوسط بیماری در اکثر بیماران 8 تا 10 روز اعلام شده است.

چه کسانی امکان ابتلا آنان بیشتر و چه کسانی کمتر میباشد؟

افراد پرخطر و یا های ریسک کسانی میباشند که به احتمال بالا به ایبولا مبتلا میشوند که شامل افراد زیر میباشند:

1-    کسانیکه سوزن و یا وسائل تیز آلوده به خون فرد مبتلا به ایبولا به دست یا پوست بدن آنان نفوذ کرده باشد.

2-    تماس مستقیم با خون و یا ترشحات فرد مبتلا ( حضور بدون ماسک و لباس محافظ در اتاق بیمار و در آغوش گرفتن بیمار)

3-    تماس مستقیم ( بدون پوشش محافظتی) با بدن فرد مرده

4-    تنفس در فضای کمتر از یک متر در حالی که فرد مبتلا عطسه یا سرفه نموده

اما افراد با خطر کمتر کسانی میباشند که با احتمال کمتری مبتلا به ایبولا میگردند:

1-    افرادی که در یک اتاق با فرد بیمار در فاصله بیش از یک متر میباشند

2-    دست دادن با فرد مبتلا

3-    قدم زدن با فرد مبتلا برای دقایقی کوتاه  بدون دست دادن

4-    تماس با وسائل شخصی فرد مبتلا

چگونه میتوانیم از ابتلا افراد به ایبولا مطمئن شویم؟

اگرچه تشخیص آن در مراحل اولیه بسیار دشوار میباشد اما 3 را عمده و اساسی میتواند در تشخیص بسیار موثر باشد.

1-    شرح حال و پرس و جو از مسافرتهای اخیر و حال و احوال جسمی. بعنوان مثال اگر کسی اخیرا از غرب آفریقا مسافرت نموده و یا با یکی از دوستانش که از غرب آفریقا بوده در هر گوشه از دنیا ملاقات داشته را بعنوان فرد مشکوک در نظر میگیریم. برای روشن تر شدن موضوع:  بعنوان مثال شما با یکی از دوستان کانادایی که چند روزی در غرب آفریقا توقف داشته در شهر دوبی از کشور امارات ملاقات داشته اید. این بدان معنا میباشد که شما و آن دوست کانادایی حلقه مشکوک از بیماری میباشید با این تفاوت که فرد کانادایی حلقه اول و قویتر مشکوک به بیماری و شما حلقه دوم با احتمال کمتر میباشید. و لازم است تمام کسانی که از منطقه خطر (غرب آفریقا) سفر داشته اند از تماس های او با افراد مشکوک به هر کسالت جسمی در غرب آفریقا پرسیده شود که آیا با کسی که سردرد یا سرماخوردگی داشته در تماس بوده یا خیر؟ اینکه تاکید میشود بیماران مشکوک باید زودتر شناسایی شوند از آن جهت میباشد که درمان اولیه و سریع آنان بخصوص قبل شروع علائم نقش اساسی در نجات آنان دارد.

2-    شروع علائم و نشانه های بیماری: همانطور که گفته شد آغاز بیماری با تب خفیف و سپس سردرد، ضعف عضلانی، اسهال، استفراغ و خونریزی میباشد. بنابراین تب و چشمان قرمز را جدی بگیریم بخصوص اگر ساعاتی بعد سردرد و ضعف عضلانی به آن اضافه شود.

3-    انجام آزمایشات تشخیصی: که به  دو دسته تقسیم میشوند: دسته اول آزمایشاتی که در چند روز اول بعد از تماس قابل انجام و کمک کننده میباشند مانند الیزا، پی سی آر، جدا کردن ویروس از خون و یا ترشحات. دسته دوم آزمایشات زمانی میباشد که در یدن هورمونهای ضد ویروس برای مقابله با ویروس ترشح میشوند که اصطلاحا به آن آنتی بادی ضد ویروس ایبولا میگویند که از هفته ها تا ماهها و سالها بعد ممکن است در بدن فرد نجات یافته شناخته و پایدار باشد.

چگونه میتوان از بیماری ایبولا پیشگیری نمود؟

1-    پرهیز از مسافرت به مناطق اپیدمی ( 4 کشور اعلام شده)

2-    پرهیز از ملاقات نزدیک و طولانی با افرادی که از این مناطق گذر نموده و یا توقفی داشته اند

3-    شستن دستها قبل و بعد تماس با افراد مشکوک

4-    شستن دستها و استحمام تما بدن بعد از در آوردن لباس محافظتی ( برای تیم پزشکی مشغول به درمان در منطقه مشکوک)

5-    جلوگیری از تماس با خون و ترشحات بدن فرد مبتلا یا مرده

6-    به وسائل، کتاب و پول و اسناد فرد مبتلا دست نزنیم

7-    بدن فرد بیمار را حتی برای آنکه بدانیم تب دارد یا خیر  لمس نکنیم

8-    پرهیز جدی از ورود بی دلیل به خانه یا مراکز درمانی که فرد مبتلا به ایبولا در آن بستری میباشد

9-    فرد مشکوک و مسافر از مناطق اپیدمیک را تشویق به عدم ارتباط با دیگران به مدت 21 روز نمایید.

10-    فرد مشکوک را حتی برغم میل خودش به مراکز بهداشتی معرفی و دوستانه ایشان را از مصلحت انجام کار مطلع نمایید

موثرترین و بهترین درمان ایبولا چه میباشد؟

یک اصل در درمان بیماران مبتلا به ایبولا بسیار مهم میباشد. درمان سریع و اولیه امکان نجات بیمار را بیشتر می نماید.

اما اقدامات موثر درمانی تاکنون به شرح زیر میباشد:

1-    تنظیم آب و الکترولیت های بدن و تزریق سرم های مناسب با نظر پزشک در اسرع وقت

2-    کنترل علائم حیاتی بیمار به منظور تنظیم ضربان قلب، تنفس و فشار خون بیما

3-    در دسترس بودن کپسول اکسیژن و اکسیژن رسانی مناسب به بیمار

4-    درمان سایر بیماریهای همراه (اگر فرد مبتلا به دیابت یا مشکل قلبی میباشد)

5-    ایزوله نمودن بیمار در اتاق مناسب و دور از رفت و آمد دیگران

6-    به حداقل رساندن آزمایشات و پرهیز از آزمایشات غیر ضروری ( زیرا هر سرنگ و یا لوله آزمایش حامل خون بیمار منبع آلودگی به محیط یا افراد دیگر میباشد)

7-    بیمار تا 21 روز ایزوله و تحت نظر باشد.

8-    در حال حاضر بهترین دارو     زی مپ (Zmapp)     میباشد که اثر درمانی آن قطعی نمیباشد.

9-    تقویت روحیه بیماران و توجه ویژه به آنان در حالیکه امید به ادامه حیات در آنان از رفتار و سخنان پزشکان و اطرافیان  آشکار باشد در نجات بیمار موثر میباشد.

آیا تاکنون کسانی از این بیماری نجات یافته اندو احتمال مرگ و میر در افراد مبتلا چند درصد میباشد؟

میزان مرگ و میر در افراد مبتلا با توجه به فقر درمانی و مشکلات بهداشتی نزد بیماران آفریقایی نزدیک به 80 درصد میباشد. اما نجات 2 پزشک آمریکایی مبتلا شده به ایبولا در ماه گذشته نشان داد درمان سریع و تمهیدات درمانی وسیع به میزان قابل توجهی از مرگ و میر میکاهد. به همین دلیل شروع درمان در آغاز تب و سردرد که اولین علامت بیماری میباشد بسیار موثرتر از آغاز درمان در آخرین علائم بیماری یعنی خونریزی پوستی و گوارشی میباشد.

آیا واکسنی برای ایبولا کشف شده؟

متاسفانه تاکنون خیر. بیماریهای ویروسی بعلت ماهیت جهش و تغییر ساختار ویروسی در هر اپیزود یا عود و اپیدمی بیماری، دانشمندان را با مشکل تولید یک واکسن مشخص مواجه می نمایند.